Eva Lanxmeer

Voor de ecologische wijk Eva Lanxmeer in Culemborg ontwierp architectenbureau Archi Service in 2008 een woonzorgcentrum en tien woningen in houtskeletbouw. Opdrachtgevers waren woningcorporatie Kleurrijk Wonen en Zorgcentra De Betuwe.

Eva Lanxmeer is een ecologische wijk aan de zuidzijde van de gemeente Culemborg met ongeveer driehonderd woningen. De eerste schetsen voor de wijk zijn getekend in de jaren negentig van de vorige eeuw. Deze tonen al goed de ambitie: veel ruimte, veel groen en water, een organisch ogend stratenplan. Het programma van eisen dat de initiatiefnemers vervolgens met de gemeente uitwerkten, mondde uit in enkele heldere uitgangspunten, zegt architect Renz Pijnenborgh. “Woningen moesten een minimale milieu-impact hebben en een zeer laag energieverbruik.”

Pijnenborgh zou je de nestor van het ontwerpen met hout in Nederland kunnen noemen. Al in 1986 ontwierp hij zestien houtmassiefbouwwoningen in Den Bosch en sindsdien doet het bureau weinig anders dan bouwen met hout. Met een drietal projecten in Eva Lanxmeer drukt hij een bescheiden esthetisch stempel op deze wijk. De woningen en het zorgcentrum dat hij ontwierp in opdracht van Kleurrijkwonen, werden gebouwd in 2008.

Licht bouwen: fundering van schuimbeton

In Culemborg werkte Pijnenborgh samen met de inmiddels ter ziele gegane prefab timmerfabriek Houtskeletbouw Alphen. “De fundering is van schuimbeton: een mengsel van zand, cement en een geschuimd dierlijk eiwit, wat resulteert in een goed isolerende maar vooral lichte en weinig milieubelastende funderingslaag”, zegt Pijnenborgh. “Dit is een vorm van evenwichtsfundering: je haalt grond weg en stort daar het veel lichtere schuimbeton in. Het verschil in gewicht is wat je vervolgens als houtskeletbouwwoning op de fundering kan plaatsen. Bij Eva Lanxmeer is er sprake van een zandbodem, maar deze techniek is ook toepasbaar op een veenbodem.”

De woningen hebben gevels van lariks en zijn geschilderd met verf op basis van lijnolie. Pijnenborgh: “Voor het onderhoud is dat een goede optie, omdat je die slechts een keer in de tien à vijftien jaar hoeft over te schilderen. Technisch gesproken zou dat nog niet eens hoeven, een nieuwe verflaag is een puur esthetische afweging, even schoonmaken is ook voldoende.” Op het dak ligt sedum.

Warmtenet en natuurlijke ventilatie

De bewoners van het zorgcentrum en van de woningen krijgen hun warmte van het wijkwarmtenet van Thermo Bello, dat op een temperatuur van ongeveer vijfig graden de woningen binnenkomt. In de woningen is vloerverwarming geïnstalleerd en in het zorgcentrum vindt de warmteafgifte plaats via wandverwarming. Pijnenborgh: “We maken bij het zorgcentrum gebruik van natuurlijke ventilatie, zowel op de toevoer als de afvoer, met roosters in de gevel en afvoeren in het dak. Een ventilatieluchtwarmtepomp in de woningen zorgt voor de afvoer van de ventilatielucht en maakt van de teruggewonnen warmte warm tapwater.” In de houtskeletbouwelementen zit isolatiemateriaal van houtvezel.

“De woningen in Eva Lanxmeer zitten op een energieverbruik van 20 kWh/m²/jaar. Dat kon toen dus al”, zegt Pijnenborgh. “Vergelijk het eens met het huidige passiefhuisconcept. Dat zit er met een maximum van 15 kWh/m²/jaar niet eens zo ver vandaan.”

Een logische keuze

Bouwen in hout, liefst natuurlijk volledig demontabel, is niet per se moeilijk, zegt Pijnenborgh. “Maar je moet er als architect wel verstand van hebben. Je moet kunnen denken in prefab; de 3D-tekeningen gaan in BIM direct naar de machines van de timmerfabriek.” Het fijnste is, zegt Pijnenborgh, dat hij vanuit bewoners in Eva Lanxmeer nog steeds positieve geluiden hoort over de woningen. “Wonen in een huis van hout is fijn en gezond. Daar kan je als woningcorporatie wat mee. Hout is een logische keuze en mijns inziens is het slechts een kwestie van tijd totdat iedereen wakker wordt.”